Ceza hukukunda zamanaşımı süreleri, işlenen suçun ceza miktarına göre değişmektedir. 5237 sayılı Türk Ceza Kanununda dava ve ceza zamanaşımı süreleri ayrı şekilde düzenlenmiştir.
DAVA ZAMANAŞIMI SÜRELERİ
Ceza hukukunda dava zamanaşımı süreleri, 5237 sayılı TCK md. 66/1 hükmünde öngörülmüştür.
Dava zamanaşımı
“Madde 66- (1) Kanunda başka türlü yazılmış olan haller dışında kamu davası;
a) Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda otuz yıl,
b) Müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda yirmibeş yıl,
c) Yirmi yıldan aşağı olmamak üzere hapis cezasını gerektiren suçlarda yirmi yıl,
d) Beş yıldan fazla ve yirmi yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlarda onbeş yıl,
e) Beş yıldan fazla olmamak üzere hapis veya adlî para cezasını gerektiren suçlarda sekiz yıl,
geçmesiyle düşer.“
DİKKAT! Fiili işlediği sırada 12-15 yaş aralığında olanlar hakkında bu sürelerin yarısının; 15-18 yaş aralığında olan kişiler hakkında ise, ceza miktarına göre belirlenecek sürenin üçte ikisinin geçmesi ile dava zamanaşımına uğrar ve kamu davası düşer.
NOT: Dava zamanaşımının belirlenmesinde suçun kanunda yer alan cezasının üst sınırı dikkate alınır. Seçimlik cezaları gerektiren suçlarda zamanaşımı bakımından ise hapis cezası esas alınır. Ayrıca dosyadaki mevcut deliller itibarıyla suçun daha ağır cezayı gerektiren nitelikli halleri de göz önünde bulundurulur.
DİKKAT! TCK’nin Millete ve Devlete Karşı Suçlar başlığı altında düzenlenmiş ağırlaştırılmış müebbet veya müebbet veya on yıldan fazla hapis cezalarını gerektiren suçların yurt dışında işlenmesi halinde dava zamanaşımı uygulanmaz.
Dava Zamanaşımı Süresi Başlangıcı
Dava zamanaşımı;
- Tamamlanmış suçlarda suçun işlendiği günden,
- Teşebbüs halinde kalan suçlarda son hareketin yapıldığı günden,
- Kesintisiz suçlarda kesintinin gerçekleştiği ve zincirleme suçlarda son suçun işlendiği günden,
- Çocuklara karşı üstsoy veya bunlar üzerinde hüküm ve nüfuzu olan kimseler tarafından işlenen suçlarda çocuğun 18 yaşını bitirdiği günden itibaren işlemeye başlar.
NOT: Aynı fiilden dolayı tekrar yargılamayı gerektiren hallerde, mahkemece bu husustaki talebin kabul edildiği tarihten itibaren fiile ilişkin zamanaşımı süresi yeni baştan işlemeye başlar.
Dava Zamanaşımının Durması veya Kesilmesi
Ceza hukukunda dava zamanaşımının durması ve kesilmesine ilişkin hükümler 5237 sayılı TCK md. 67 hükmünde öngörülmüştür. Madde hükmünde öngörülen haller dışında yapılan işlemler (örneğin her duruşma) suça ilişkin dava zamanaşımını durdurmaz veya kesmez.
Dava zamanaşımı süresinin durması veya kesilmesi
“Madde 67- (1) Soruşturma ve kovuşturma yapılmasının, izin veya karar alınması veya diğer bir mercide çözülmesi gereken bir meselenin sonucuna bağlı bulunduğu hallerde; izin veya kararın alınmasına veya meselenin çözümüne veya kanun gereğince hakkında kaçak olduğu hususunda karar verilmiş olan suç faili hakkında bu karar kaldırılıncaya kadar dava zamanaşımı durur.
(2) Bir suçla ilgili olarak;
a) Şüpheli veya sanıklardan birinin savcı huzurunda ifadesinin alınması veya sorguya çekilmesi,
b) Şüpheli veya sanıklardan biri hakkında tutuklama kararının verilmesi,
c) Suçla ilgili olarak iddianame düzenlenmesi,
d) Sanıklardan bir kısmı hakkında da olsa, mahkûmiyet kararı verilmesi,
halinde, dava zamanaşımı kesilir.
(3) Dava zamanaşımı kesildiğinde, zamanaşımı süresi yeniden işlemeye başlar. Dava zamanaşımını kesen birden fazla nedenin bulunması halinde, zamanaşımı süresi son kesme nedeninin gerçekleştiği tarihten itibaren yeniden işlemeye başlar.
(4) Kesilme halinde, zamanaşımı süresi ilgili suça ilişkin olarak Kanunda belirlenen sürenin en fazla yarısına kadar uzar.“
CEZA ZAMANAŞIMI SÜRELERİ
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu md. 68/1 hükmüne göre;
Ceza zamanaşımı
“Madde 68- (1) Bu maddede yazılı cezalar aşağıdaki sürelerin geçmesiyle infaz edilmez:
a) Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezalarında kırk yıl.
b) Müebbet hapis cezalarında otuz yıl.
c) Yirmi yıl ve daha fazla süreli hapis cezalarında yirmidört yıl.
d) Beş yıldan fazla hapis cezalarında yirmi yıl.
e) Beş yıla kadar hapis ve adlî para cezalarında on yıl.“
DİKKAT! Fiili işlediği sırada 12-15 yaş aralığında olanlar hakkında bu sürelerin yarısının; 15-18 yaş aralığında olan kişiler hakkında ise, ceza miktarına göre belirlenecek sürenin üçte ikisinin geçmesi ile fail hakkında verilen ceza infaz edilmez.
DİKKAT! Türleri başka başka cezaları içeren hükümler, en ağır ceza için konulan sürenin geçmesiyle infaz edilmez.
DİKKAT! TCK’nin Millete ve Devlete Karşı Suçlar başlığı altında düzenlenmiş yurt dışında işlenmiş suçlar dolayısıyla verilmiş ağırlaştırılmış müebbet hapis veya müebbet hapis veya on yıldan fazla hapis cezalarında zamanaşımı uygulanmaz.
Ceza Zamanaşımı Süresi Başlangıcı
Ceza zamanaşımı, hükmün kesinleştiği veya infazın herhangi bir suretle kesintiye uğradığı günden itibaren işlemeye başlar ve kalan ceza miktarı esas alınarak süre hesaplanır.
Ceza Zamanaşımının Kesilmesi
5237 sayılı TCK md. 71 hükmünde ceza zamanaşımını kesen hallere değinilmiştir. Madde metninden anlaşılacağı üzere dava zamanaşımının aksine ceza zamanaşımının durması gibi bir durum söz konusu değildir.
“Madde 71- (1) Mahkûmiyet hükmünün infazı için yetkili merci tarafından hükümlüye kanuna göre yapılan tebligat veya bu maksatla hükümlünün yakalanması ceza zamanaşımını keser.
(2) Bir suçtan dolayı mahkûm olan kimse üst sınırı iki yıldan fazla hapis cezasını gerektiren kasıtlı bir suç işlediği takdirde, ceza zamanaşımı kesilir.“
Kanun maddelerinde belirtildiği üzere ceza hukukunda işlenen suça ilişkin zamanaşımı süreleri şu şekilde uygulanmaktadır;
NOT: Dava ve ceza zamanaşımı re’sen uygulanır ve bundan şüpheli, sanık ve hükümlü vazgeçemezler.
NOT: Cezaya bağlı olan veya hükümde belirtilen hak yoksunluklarının süresi ceza zamanaşımı doluncaya kadar devam eder.
Zamanaşımının Hesaplanması
Dava ve ceza zamanaşımı süreleri gün, ay ve yıl hesabıyla belirlenir. Bir gün, yirmidört saat; bir ay, otuz gündür. Yıl, resmi takvime göre hesap edilir.
Dava veya Cezanın Düşmesinin Etkisi
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu;
“Madde 74- (1) Genel af, özel af ve şikayetten vazgeçme, müsadere olunan şeylerin veya ödenen adlî para cezasının geri alınmasını gerektirmez.
(2) Kamu davasının düşmesi, malların geri alınması ve uğranılan zararın tazmini için açılan şahsi hak davasını etkilemez.
(3) Cezanın düşmesi şahsi haklar, tazminat ve yargılama giderlerine ilişkin hükümleri etkilemez. Ancak, genel af halinde yargılama giderleri de istenemez.“
Müsaderede Zamanaşımı
Sanık hakkında verilen hükümde kazanç veya eşya müsaderesine ilişkin de hüküm kurulmuş ise, müsadereye ilişkin hüküm, 5237 sayılı TCK md. 70’e göre kesinleşmeden itibaren yirmi yıl geçtikten sonra infaz edilmez.
ESKİŞEHİR AVUKAT CANSU ÖNÇLER UYANIK
