Çocuğun soybağını değiştirme suçu, 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun Özel Hükümler başlıklı ikinci kitabının Topluma Karşı Suçlar başlıklı üçüncü kısmında yer alan Sekizinci Bölüm Aile Düzenine Karşı Suçlar başlığı altında düzenlenen md. 231 hükmünde öngörülmüştür.
Çocuğun soybağının değiştirilerek kendi nüfusuna kaydedildiğini düşünen kişi, soybağının reddi davası açarak nüfus kaydını değiştirebilir, ayrıca fiili işleyenler hakkında Cumhuriyet Başsavcılığına ihbarda bulunarak ilgililerin cezalandırılmasına katkıda bulunabilir.
Madde Metni
Çocuğun soybağını değiştirme
“Madde 231- (1) Bir çocuğun soybağını değiştiren veya gizleyen kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) Özen yükümlülüğüne aykırı davranarak, sağlık kurumundaki bir çocuğun başka bir çocukla karışmasına neden olan kişi, bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.“
Madde Gerekçesi
“Madde, bir çocuğun soybağının değiştirilmesini veya gizlenmesini suç hâline getirmiştir. Bu netice, yetkili mercilere gerekli bilgileri vermemek veya yanlış bilgiler vermek suretiyle gerçekleştirilecektir.
Kişilerin aileleriyle olan ilişkileri, doğum, evlât edinme, tanıma veya babalığa hükmolunması yolları ile hukuken oluşur. Doğumla meydana gelen ilişkinin maddede belirtilen suretlerle değiştirilmesi suç hâline getirilmiştir.
Suçun oluşması için failde, çocuğu soybağını değiştirme veya gizleme kastının varlığı esastır.
Maddenin ikinci fıkrasında ise, bu fiillerin taksirle işlenmesi suç olarak tanımlanmıştır. Bu suçun, sağlık kurumu bünyesinde kurum görevlileri tarafından işlenebileceğinin gözden uzak tutulmaması gerekir.”
Çocuğun Soybağını Değiştirme Suçunun Unsurları
1- Suçun Maddi Unsurları
a- Fail ve Mağdur
Çocuğun soybağını değiştirme suçunda fail, herkes olabilir. Dolayısıyla bu suçun özgü suç niteliğinde olmadığı söylenebilir. Suçun mağduru ise soybağı değiştirilen çocuktur.
b- Suçun Konusu
Çocuğun soybağını değiştirme suçu düzenlemesi ile korunan hukuki değer, çocuğun üstün yararı gereği ailesiyle olan ilişkileri, velayet, vesayet ve miras haklarıdır.
c- Fiil
Çocuğun soybağını değiştirme suçunda suça konu fiil, çocuğun soybağını değiştirme veya gizleme konusunda yapılan icrai veya ihmali davranışlardır.
Ana ile çocuk arasındaki soybağı doğumla; baba ile çocuk arasındaki soybağı, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu 285 vd. hükümlerine göre ana ile evlilik, tanıma veya hakim hükmüyle, ayrıca evlat edinme yoluyla da kurulmaktadır.
Ülkemizde çocuğun soybağının değiştirilmesi genellikle çocuğun biyolojik babasının gizlenerek farklı kişinin altsoyu olarak nüfusa kaydedilmesi, biyolojik babanın gizlenmesi gibi davranışlarla yapılmaktadır.
DİKKAT! Çocuğun soybağını değiştirmek için resmi bir belgenin sahte olarak düzenlenmesi, gerçek bir resmi belgenin başkalarını aldatacak şekilde değiştirilmesi veya sahte resmi belgenin kullanılması fiillerinin işlenmesi halinde Yargıtay’a göre resmi belgede sahtecilik suçundan değil; özel hüküm niteliğinde olan çocuğun soybağının değiştirilmesi suçundan ceza verilmelidir.
2- Çocuğun Soybağını Değiştirme Suçu Manevi Unsuru
Çocuğun soybağını değiştirme suçunun manevi unsuru kasttır. Madde metninden anlaşılacağı üzere suçun işlenmesinde özel kast aranmamaktadır. Buna göre suçun oluşabilmesi için failin bilerek ve isteyerek suça konu fiilleri gerçekleştirmesi gerekmektedir.
Maddenin ikinci fıkrasında ise suçun taksirle işlenebilen hali tanımlanmıştır. Buna göre, taksirle sağlık kurumundaki bir çocuğun başka bir çocukla karışmasına neden olan kişi de, bu suç kapsamında cezalandırılacaktır.
Çocuğun Soybağını Değiştirme Suçu Cezası
Çocuğun soybağını değiştirme suçunu düzenleyen;
- TCK md. 231/1 hükmünde öngörülen fiilleri işlemenin cezası, 1 yıldan 3 yıla kadar hapistir.
- TCK md. 231/2 hükmünde öngörülen fiili işlemenin cezası ise 1 aydan 1 yıla kadar hapistir.
Soruşturma-Kovuşturma ve Uzlaştırma
Çocuğun soybağını değiştirmeyi düzenleyen TCK md. 231 hükmünde öngörülen suç, şikayete tabi olmayıp; soruşturulması ve kovuşturulması Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından re’sen yapılmaktadır.
Çocuğun soybağını değiştirme, uzlaşmaya tabi suçlardan değildir.
Çocuğun Soybağını Değiştirme Suçu Zamanaşımı
Zamanaşımı, Türk Ceza Kanunun 66. maddesinde öngörülmüştür. Buna göre, çocuğun soybağını değiştirme suçunda ceza üst sınırının 5 yıldan az olması sebebiyle dava zamanaşımı 8 yıldır. Ceza zamanaşımı ise 10 yıldır.
Çocuğun Soybağını Değiştirme Suçu Emsal Kararlar
YARGITAY 11. CEZA DAİRESİ
Esas Numarası: 2005/11004
Karar Numarası: 2007/6136
“…Sanığın nikahsız eşi A.İ.’den olan kızı L. S.’yu resmi nikahlı eşi S. S. adına nüfusa kaydettirmek şeklindeki eyleminin, çocuğun soybağını değiştirme kastı bulunmayıp resmi belge niteliğindeki nüfus kütüğünün gerçeğe aykırı oluşturulması nedeniyle 765 Sayılı TCK. nun 342/1 ( 5237 Sayılı TCK. nun 204/1. ) maddesinde gösterilen suçu oluşturduğu ve eylemin soybağını değiştirme suçunu oluşturduğunun kabulü halinde de bu suçun 765 Sayılı Yasada düzenlendiği 445. madde ile 5237 Sayılı TCK. nun 231/1. maddesinin karşılaştırılması suretiyle lehe yasanın tespitinin gerektiği gözetilmeden, 765 Sayılı TCK. nun 342/1. maddesi ve 5237 Sayılı TCK. nun 231/1. maddesinin karşılaştırılıp yazılı şekilde hüküm kurulması,
SONUÇ : Yasaya aykırı…”
YARGITAY 14. CEZA DAİRESİ
Esas Numarası: 2012/10978
Karar Numarası: 2014/10333
“…Sanık H.’ın kızı olan sanık F.’nin evlilik dışı ilişki sonrası hamile kaldığı, sanıkların olayın duyulmasından çekinerek F.’nin kız kardeşinin arkadaşı sanık C.’tan bebeği gayri resmi şekilde evlatlık olarak verecekleri bir aile bulmasını istedikleri, bunun üzerine sanık C.’ın bir internet sitesine altı bin lira karşılığında üç haftalık bebeğin evlatlık verileceği yönünde internet aracılığıyla ilan verdiği, bu ilanı gören kolluk görevlilerinin alıcı kılığında sanık C. ile iletişime geçerek, bebeğin doğum sonrası hastanede altı bin lira karşılığında teslimi konusunda anlaştıkları ve bebeğin doğduğu gün hastaneye alıcı kılığında giden polislerce sanıkların suçüstü yakalandıkları olayda, sanıkların eylem ve iradelerinin çocuğun gerçek soybağının ortaya çıkmasını engellemeye, çocuğun gerçek ana ve/veya babasının değil de, farklı kişilerin soybağında gözükmesini sağlamaya yönelik olduğu, böylelikle atılı çocuğun soybağını değiştirme suçunun teşebbüs aşamasında kaldığı anlaşılmakla,
Delillerle iddia ve savunma duruşma göz önünde tutularak tahlil ve takdir edilmiş sübutu kabul olunan fiillerin unsurlarına uygun şekilde tavsif ve tatbikatı yapılmış bulunduğundan, sanıklar müdafiin yerinde görülmeyen temyiz itirazlarının reddiyle hükümlerin onanmasına…”
YARGITAY 14. CEZA DAİRESİ
Esas Numarası: 2013/330
Karar Numarası: 2013/836
“…Sanığın suç tarihinden önce katılan müşteki İ. ile resmî nikâhlı evli olmasına rağmen 1999 yılında tanıştığı müşteki E. ile gayri resmi birlikte yaşamaya başlamasının ardından, E.’yle birlikteliğinden doğan çocukları …ve …’i 31.08.2007 tarihinde Develi İlçe Nüfus Müdürlüğüne başvurup resmi nikahlı eşi İ.’den doğan çocukları şeklindeki beyanına istinaden nüfusa tescil ettirmek suretiyle her iki çocuğun soybağını değiştirdiği tüm dosya içeriğinden anlaşıldığından, eylemine uyan TCK.nın 231/1. maddesi ( iki kez ) gereğince cezalandırılması gerekirken yazılı şekilde resmi belgede sahtecilik suçundan mahkûmiyetine hükmedilmesi,
SONUÇ : Kanuna aykırı…”
YARGITAY 14. CEZA DAİRESİ
Esas Numarası: 2011/9533
Karar Numarası: 2013/1775
“…Sanığın, gayri resmi birlikte yaşadığı A. K.’den olan çocuğu G.’i, resmi nikâhlı eşi temyize gelmeyen sanık S. ile olan müşterek evliliklerinden olma gibi 14.12.2005 tarihli Mernis Doğum Formunu düzenleyerek nüfusa kayıt ettirdiğinin iddia ve kabul olunması karşısında, sanığın eyleminin TCK. nın 231. maddesinde özel olarak düzenlenen suçu oluşturduğu gözetilmeden suç vasfında yanılgıya düşülerek yazılı şekilde TCK 204/1. maddesinde düzenlenen resmi belgede sahtecilik suçundan mahkûmiyet hükmü kurulması,
Kabule göre de;
Sanığın beyanı üzerine nüfus memuru tarafından mernis tutanağının düzenlenip aynı gün nüfus kütüğüne kayıt edilmesi eyleminde zincirleme suç hükümlerinin uygulanamayacağı gözetilmeden, eylemin zincirleme şekilde gerçekleştiğinin kabulü ile yazılı şekilde fazla ceza tayini,
Sonuç: Kanuna aykırı, sanığın temyiz itirazları bu itibarla yerinde görüldüğünden, hükmün 5320 sayılı Kanunun 8/1. maddesi gözetilerek CMUK. nın 321. maddesi uyarınca BOZULMASINA…”
ESKİŞEHİR AVUKAT CANSU ÖNÇLER UYANIK
