Kripto Para Nedir?
Kripto para, geniş anlamıyla kripto varlıklar, özgün bir şifreleme sistemi ile oluşturulan ve işlem gördüğü her sistemde yeniden sağlaması yapılan, yani blokchain doğrulama sistemi ile doğrulanan ve yeniden geliştirilebilen dijital varlıklardır. Kripto, hukukumuzda aslında daha çok şifre anlamında, kriptolu haberleşme ve veri kaydetme gibi konularda bilişim alanında bahsi geçen bir sözcük iken, günümüzde çok daha farklı bir anlam ile anılmaya başlanmıştır. Kripto varlıkların ne olduğunu tam olarak anlayabilmek için öncelikle blokchain sistemine kısaca değinmekte fayda vardır. Blokchain, en basit tanımı ile bir işlem veya varlığın birçok bilgisayar tarafından doğrulanması ve geliştirilmesi ile oluşturulmuş bir blok zincir teknolojisidir. Marka patent hukuku ve akıllı sözleşmeler bakımından aslında devrim niteliğinde kabul edeceğimiz bu teknolojik sistemle hayatımıza yakın zamanda girmiş olan kripto varlıklar, kripto varlık hizmet sağlayıcıları sayesinde Türkiye’de genel olarak bir yatırım aracı olarak kullanılmaktadır. Türkiye’de sıklıkla yatırım yapılan kripto varlıklara örnek olarak bitcoin ve ethereum, XRP, BNB gibi altcoinleri gösterebiliriz.
Dünyada kripto paranın en bilineni diyebileceğimiz bitcoin, Microsoft dahil pek çok büyük şirket tarafından ödeme aracı olarak kullanılmakta ise de, ülkemizde kripto paranın yatırım dışında bir kullanım biçimi bulunmamaktadır. Zira 14.01.1970 tarih, 1211 sayılı T.C. Merkez Bankası Kanununun md. 4/3 (I) numaralı bendinin (f) alt bendi ile md. 4/4. fıkrası ve 20.06.2013 tarih, 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanunun 12/3 ile 18/6 fıkrasına dayanılarak hazırlanan Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik uyarınca,
MADDE 3 – …(2) Kripto varlıklar, ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılamaz.
(3) Kripto varlıkların ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılmasına yönelik hizmet sunulamaz.
Ödeme hizmetlerinin sunulmasında ve elektronik para ihracında kripto varlıkların kullanılmaması
MADDE 4 – (1) Ödeme hizmeti sağlayıcıları, ödeme hizmetlerinin sunulmasında ve elektronik para ihracında kripto varlıkların doğrudan veya dolaylı olarak kullanılacağı bir şekilde iş modelleri geliştiremez, bu tür iş modellerine ilişkin herhangi bir hizmet sunamaz.
(2) Ödeme ve elektronik para kuruluşları, kripto varlıklara ilişkin alım satım, saklama, transfer veya ihraç hizmeti sunan platformlara veya bu platformlardan yapılacak fon aktarımlarına aracılık edemez.
Kripto Paranın Hukuki Niteliği Nedir?
Kripto para, dünyada yeni ve karmaşık bir teknoloji olmasından ötürü henüz hakkında detaylı bir hukuki düzenleme bulunmamaktadır. Ülkemizde kripto paraya ilişkin tek yasal düzenleme olan Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmeliğe göre kripto varlıklar;
1)Bu Yönetmeliğin uygulanmasında kripto varlık, dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan, ancak itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmeyen gayri maddi varlıkları ifade eder.
Tanımdan hareketle maddi bir varlığı olmayan kripto varlıkların ülkemizde elektronik, kaydi vs. bir para türü olmadığı, aynı zamanda menkul kıymet olarak da nitelendirilmediği söylenebilir. O halde kripto varlıkları nasıl sınıflandıracağız? Kripto varlıkları emtia olarak nitelendirebilir miyiz? Bu soruların cevabı, kripto varlıkların tabi olacağı kurallar, kripto varlıkların vergilendirilmesi ve muhtemel uyuşmazlıkların çözümünde kullanılacak yasal düzenlemeler gibi konuların tespiti bakımından önemlidir. Ancak ne dünyada, ne ülkemizde kripto varlıkların hukuki niteliğine ilişkin kesin ve uzlaşılmış bir görüş bulunmamaktadır.
Kripto Para Haczedilebilir Mi?
Kripto para, maddi bir varlığı olmadığı gibi, yukarıda belirtildiği üzere elektronik, itibari vs. bir para türü de değildir. Ancak bir yatırım aracı olarak kripto varlık hizmet sağlayıcıları tarafından sunulan hizmet kullanılarak gerçek veya tüzel kişiler, nakit malvarlığını kripto varlık satın alarak yatırıma dönüştürmektedir. Bu kişilerin bir icra takibi borçlusu olması durumunda fiili haciz ile veya banka haczi ile bu kripto varlıkların haczi mümkün değildir. Nitekim Türkiye’de bulunan kamu ve özel bankaların kripto varlıklara ilişkin hizmet sunması, Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik ile yasaklanmıştır.
Kripto varlık verileri, hizmet sağlayıcıları tarafından kaydedilmekte ve bir sanal cüzdan aracılığı ile bu veriler blokchain sisteminde depolanmaktadır. Dolayısıyla icra takibi borçlusunun sahip olduğu kripto varlıklar, bu hizmet sağlayıcıları tarafından bilinmekte ve bunlara ilişkin veriler depolanmaktadır.
İcra takibi borçlusunun kripto varlığının bulunduğu veya bulunma ihtimali alacaklı tarafından biliniyor ise, borçluya ait kripto varlığın haczedilmesi için icra dairesinden talepte bulunulması gerekir. İcra dairesi tarafından talep üzerine kripto varlık hizmet sağlayıcısına gönderilecek İcra İflas Kanunu md. 89/1 haciz ihbarnamesi ile borçlunun kripto varlık hizmet sağlayıcısı nezdinde verilerinin bulunduğu kripto varlıklara haciz konulması mümkündür. Bu anlamda kripto varlıklar, İcra İflas Kanunu md. 85 vd. hükümleri uyarınca taşınır mal haczi hükümlerine tabi olmaktadır.
Alacaklının talebi üzerine kripto varlık hizmet sağlayıcısına gönderilen haciz ihbarnamesinde, bundan böyle kripto varlık karşılığı olan değeri ancak icra dairesine teslim edebileceğini, malı takip borçlusuna vermemesini, aksi takdirde kripto varlığın değerini icra dairesine ödemek zorunda kalacağını bildirir.
Haciz ihbarnamesi, borçlunun kripto varlıklarının bulunabileceği bir kripto varlık hizmet sağlayıcısının şubesine veya tüm şubelerini kapsayacak şekilde merkezine tebliğ edilir. Haciz ihbarnamesinin tebliğ edildiği merkez, tüm şubeleri veya birimlerini kapsayacak şekilde beyanda bulunmakla yükümlüdür.
Kripto varlıklarına haciz konulan borçlu, bundan sonra alacaklının muvafakati ve icra memurunun müsaadesi alınmaksızın haciz konulan kripto varlıklarda tasarruf edemez.
Borçlunun hizmet sağlayıcısı nezdindeki kripto varlıklarına haciz işlemi uygulandıktan sonra, alacaklının bu varlıkların parasal değerinin hizmet sağlayıcısından istenmesini talep etmesi gerekir. Bu tarihe kadar haciz konulan kripto varlık üzerinde borçlu tasarrufta bulunamaz ancak kripto para, borsa nezdinde saklanmaya devam eder. İcra dairesi talep üzerine haciz işlemini yerine getiren kripto varlık hizmet sağlayıcısına yazı göndererek haciz konulan kripto varlığın satışının sağlanarak parasal değerinin icra dairesine ödenmesini ister. Kripto varlık hizmet sağlayıcısı, borçlunun haciz konulan kripto varlığını yazının kendisine tebliğ edildiği tarihteki parasal değeri üzerinden icra dairesine ödemesi gerekir.
Son olarak belirtmek gerekir ki, borçlunun haciz uygulanacak kripto varlığı, güncel takip borcunu aşamaz. Dolayısıyla aşan kısım üzerinde borçlunun dilediği gibi tasarruf etme hakkı saklıdır.
ESKİŞEHİR AVUKAT CANSU ÖNÇLER UYANIK
