Mirastan yoksunluk, yasada öngörülen belli şartların varlığı halinde mirasçının, mirasbırakana karşı işlediği bazı fiillerden ötürü onun mirasından faydalanamamasını ifade eder. Mirastan yoksunluk, mirasçılıktan çıkarma müessesesinden farklıdır. Bu farklılıklara aşağıda değinilmiştir.
Mirastan Yoksunluk Sebepleri
Türk Medeni Kanunu md. 578 hükmünde mirastan yoksunluk sebepleri tahdidi olarak sayılmıştır. Buna göre;
“1. Mirasbırakanı kasten ve hukuka aykırı olarak öldüren veya öldürmeye teşebbüs edenler,
2. Mirasbırakanı kasten ve hukuka aykırı olarak sürekli şekilde ölüme bağlı tasarruf yapamayacak duruma getirenler,
3. Mirasbırakanın ölüme bağlı bir tasarruf yapmasını veya böyle bir tasarruftan dönmesini aldatma, zorlama veya korkutma yoluyla sağlayanlar ve engelleyenler,
4. Mirasbırakanın artık yeniden yapamayacağı bir durumda ve zamanda ölüme bağlı bir tasarrufu kasten ve hukuka aykırı olarak ortadan kaldıranlar veya bozanlar.” mirasçı olamayacakları gibi; ölüme bağlı tasarrufla herhangi bir hak da edinemezler.
Madde metninden anlaşılacağı üzere mirasbırakana karşı sayılan fiilleri işleyen kişiler, mirasçılık sıfatını kaybedecektir. Fiili işlemeden önce mirasbırakan vasiyet, belirli mal bırakma, önmirasçı atama, miras sözleşmesi gibi ölüme bağlı tasarrufla fiili işleyen mirasçı lehine kazandırmada bulunmuş ise, mirastan yoksunluk sebebinin gerçekleşmesi ile mirasçı buna dayalı olarak hak edemeyecektir.
DİKKAT! Mirastan yoksunluk, mirasbırakanın affıyla ortadan kalkar. Dolayısıyla mirastan yoksunluk sebebinin gerçekleştiği tarihten sonra murisin, fiili işleyen kişiyi affetmesi durumunda, o kişi mirasçı olmaya devam edecektir. Kanaatimizce fiilin işlenmesinden sonraki tarihte mirasbırakanın fiili işleyen kişi lehine ölüme bağlı tasarrufta bulunması da af niteliğinde olacağından, fiili işleyen kişinin mirastan faydalanmasını sağlayacaktır.
Mirasçının Altsoyuna Etkisi
Kişinin mirasbırakana karşı işlediği fiil nedeniyle mirastan yoksun kalması, onun altsoyunu etkilemez. Zira Türk Medeni Kanunu Madde 579 uyarınca mirastan yoksunluk, yalnızca mirastan yoksun olanı etkiler. Dolayısıyla mirastan yoksun olanın altsoyu, mirasbırakandan önce ölen kimsenin altsoyu gibi mirasbırakanın mirasçısı olur. Mirastan yoksun olan kişi lehine yapılan ölüme bağlı tasarruflar bakımından da bu hüküm uygulanacaktır.
Mirastan Yoksunluğun Sonuçları
Mirastan yoksun olmanın hukuki sonuçları şunlardır:
- Mirastan yoksun olan kişi, mirasbırakanın mirasından faydalanamaz, ancak mirastan yoksunluk mirasçılık belgesi alınmasına engel bir durum değildir.
- Mirastan yoksun olan kişinin yoksunluk sebebi gerçekleşmeden önce lehine ölüme bağlı tasarrufta bulunulmuş olması halinde, bu ölüme bağlı tasarrufla hak edinemez.
- Tasarrufu yerine getirme yükümlüsü, mirastan yoksun kalmış olsa bile tasarruf yürürlükte kalır; yerine getirme borcu, bu durumlardan yararlananlara geçer.
- Önmirasçının mirastan yoksun kalması durumunda miras artmirasçıya geçer.
- Mirastan yoksun olanın altsoyu, mirasbırakandan önce ölen kimsenin altsoyu gibi mirasçı olur.
Mirastan Yoksunluğun Tespiti
Mirasbırakanın terekesi üzerinde hak sahibi olan herkes, bir mirasçının mirastan yoksun olduğu ve mirasçılıktan çıkarılması gerektiğinden bahisle mirastan yoksunluğun tespiti davası açabilir. Mirastan yoksunluğun tespiti, mirasçılık belgesinin istenmesi ile birlikte veya ayrı bir dava ile istenebilir.
Mirastan yoksunluğun tespiti davası, ölen kişinin son yerleşim yerinde bulunan Sulh Hukuk Mahkemesinde görülür. Ancak mirasçılık belgesinin iptali ve yeni mirasçılık belgesinin verilmesine ilişkin talepler için, mirasçılardan her birinin oturduğu yer Sulh Hukuk Mahkemesinde de dava açılabilir.
Mirasçılıktan Çıkarma ile Mirastan Yoksunluk Arasındaki Farklar
Mirastan yoksunluk, Türk Medeni Kanunu md. 578 vd. hükümlerinde öngörülmüş olup, mirastan men müessesesinden farklıdır. Mirastan men ile yoksunluk arasındaki farklar şunlardır:
- Mirastan yoksunluk sebepleri, kanunda sınırlı olarak sayılmış olup, mirastan men sebeplerinden farklıdır.
- Mirastan yoksunluk sebeplerinin gerçekleşmesi halinde, başkaca bir işleme gerek kalmaksızın fiili işleyen mirasçının miras hakkı ortadan kalkar. Ancak mirasçılıktan çıkarma sebepleri gerçekleşse dahi, mirasçının miras hakkının ortadan kalkabilmesi için murisin, ölüme bağlı tasarruf ile mirasçıyı mirastan men etmesi gerekir.
- Mirasçılıktan çıkarma, sadece saklı pay mirasçıları için yapılır iken, mirastan yoksunluk, yasal veya atanmış, saklı payı olsun olmasın tüm mirasçıları etkiler.
Mirastan Yoksunluk Emsal Kararlar
YARGITAY 7. HUKUK DAİRESİ
Esas Numarası: 2021/8221
Karar Numarası: 2023/1051
“…Davacılar vekili dava dilekçesinde; murisleri Musa Dönmez’in müvekkillerinin babası, davalının ikinci eşi olduğunu, davalı ile murislerinin 1997 yılında evlendiklerini, davalının babalarına karşı gerek hastalanmasından önce gerekse hastalanıp hastaneye yattığı süreçte sadakat yükümlülüklerine aykırı davrandığını, murisin hastanede yattığı esnada murisin paralarını aldığını ve kendisine de geri iade etmediğini, murisin hastalığı ile ilgili ihtiyaçlarıyla ilgilenmediğini, muris ile miras için evlendiğini dile getirdiğini, murisin vefatından sonra ortaklığın giderilmesi davası açarak miras peşine düştüğünü belirterek, davalının murisi Musa Dönmez’in mirasından yoksunluğunun tespitine ve muris ….’in mirasından çıkartılmasına karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1.Davalı vekili cevap dilekçesinde; muris ile müvekkilinin 20 yıllık evlilik birlikteliklerinin olduğunu, bu süre içerisinde aile birliği veya mal varlığına ilişkin bir sorun yaşamadıklarını, Türk Medeni Kanununun 510. maddesi gereğince mirasçılıktan çıkarmayı mirasbırakanın yapabileceğini ve ölüme bağlı tasarruf ile yapıldığını, bu davada olduğu gibi mirasçıların mirasçıyı mirastan çıkaramayacaklarını, müvekkilinin muris eşine karşı sadakat yükümlülüklerini yerine getirdiğini belirterek öncelikle davanın aktif husumet husumet yokluğundan reddini, olmadığı takdirde davanın reddini istemiştir.
2.Davalının vefatı üzerine davaya dahil edilen davalı mirasçıları beyan dilekçelerinde; murisleri Selma vekilinin cevap dilekçesindeki beyanları aynen tekrar ederek davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile, mirastanyoksunluk sebeplerinin Türk Medeni Kanunun 578 inci maddede sınırlı olarak belirtildiğini, davacıların iddialarının hiçbirinin bu kapsamda yer almadığını, ayrıca miras bırakanın Türk Medeni Kanunun 510 uncu maddesi kapsamında davalı …’yı mirasçılıktan çıkarmaya ilişkin ölüme bağlı bir tasarrufunun da bulunmadığı dikkate alınarak davanın reddine karar verilmiştir.
…Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukuki ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre usul ve kanuna uygun olup davacılar vekilince temyiz dilekçesinde ileri sürülen sebepler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir…”
YARGITAY 14. HUKUK DAİRESİ
Esas Numarası: 2016/4329
Karar Numarası: 2017/708
“…1. Sulh Hukuk Mahkemesinin 2014/598 Esas 2014/638 Karar sayılı ilamında …‘nın mirasçı olarak gösterildiğini, ancak …‘nın mirasbırakanın eşi olan …‘ı ve mirasbırakanın kızı olan …‘yı kasten öldürmesi nedeni ile … 1. Ağır Ceza Mahkemesinin 12.08.1994 tarih ve 1993/22 Esas 1994/60 Karar sayılı 28.12.1994 tarihinde kesinleşen mahkumiyet kararının bulunduğunu, …‘nın mirastan yoksun olması nedeni ile … 1. Sulh Hukuk Mahkemesinin 2014/598 Esas 2014/638 Karar sayılı mirasçılık belgesinin iptalini ve mirasçılık belgesi verilmesini talep etmiştir.
Mahkemece, davanın kabulü ile mirasbırakanın mirası 384 pay kabul edilerek 36 payının …‘ya isabetine, mirasçı … yönünden TMK’nın 578/1 mad. kapsamında mirastan mahrumiyetinin terekenin tasfiyesi sırasında dikkate alınmasına karar verilmiştir.
Hüküm, davacı vekili tarafından mirasçılık belgesinde …‘ya pay verilmiş olması nedeni ile süresinde temyiz edilmiştir.
Türk Medeni Kanunu m. 578/1 hükmü, mirasbırakanı kasten ve hukuka aykırı olarak öldüren veya öldürmeye teşebbüs edenlerin, mirasçı olamayacakları gibi; ölüme bağlı tasarrufla herhangi bir hak da edinemeyeceklerini düzenlemiştir.
… 1. Ağır Ceza Mahkemesinin 1993/22 Esas 1994/ 60 Karar sayılı dosyasında kesinleşmiş mahkumiyet kararı ile sabit olduğu üzere, …, …’yı ve …’ı kasten öldürmüştür.
Mirasbırakan …’ın 24.03.1979 tarihinde ölümü ile geriye eşi … ve çocukları …, …, …, … kalmışlardır. Daha sonra …’ın 09.02.1993 tarihinde ölümü ile …’a düşen miras payı eşi ve çocuklarına geçecektir. …’nın 30.03.1993 tarihinde ölmesi ile kendisine düşen miras payının ise eşi …’ya geçmesi TMK m. 578/1 uyarınca mirastan yoksunluk sebebi ile mümkün değildir. Mirasbırakan …’ın mirasçısı …’ın ölümü ile miras payının kızı …’dan dolayı …’ya geçmesi de TMK m.578/1 uyarınca mirastan yoksunluk sebebi ile mümkün değildir. Bu durumda …’nın mirasbırakan …’ın mirasından pay alamayacağı gözetilmeksizin karar verilmiş olması doğru görülmemiştir…”
YARGITAY 2. HUKUK DAİRESİ
Esas Numarası: 2008/2766
Karar Numarası: 2009/7790
“…Mirastan çıkarılma ve mirastan yoksun kalma sebepleri ya da mirasın reddi veya mirastan feragat sözleşmesi bulunması mirasçılık belgesi verilmesine veya istenmesine engel değildir. Mirasbırakan Fatma’nın eşi Cemal davadan önce vefat etmiş olup, mirasçıları da davacılardır. Ağır Ceza Mahkemesindeki yargılamada sanık Cemal vefat ettiğinden davanın düşmesine karar verilmiştir. Mirastan yoksunluğu düzenleyen Türk Medeni Kanunu’nun 578. maddesinin 1. fıkrasında, mirasbırakanı kasten ve hukuka aykırı olarak öldürmek mirastan yoksunluk sebebi olarak gösterilmiştir. Mirastan yoksunluğun tespiti de mirasçılık belgesi verilmesinde görevli mahkemeye aittir. Mahkemece yapılacak iş, ceza dosyası da incelenerek mirastan yoksunluk sebebinin bulunup bulunmadığının tespiti ve sonucuna göre karar vermekten ibarettir. Yoksunluk sebebinin tespiti halinde mirasçılık belgesinde miras paylarını gösterecek şekilde hüküm kurulması, ancak Cemal’in mirastan mahrum olduğunun ve mahrumiyetinin hukuki sonuçlarının terekenin paylaştırılması sırasında gözetileceğine işaret edilmelidir. Yukarıda yazılı kurallara uyulmadan yazılı şekilde hüküm tesisi doğru görülmemiştir…”
YARGITAY 2. HUKUK DAİRESİ
Esas Numarası: 2003/3287
Karar Numarası: 2003/4964
“…4722 sayılı Yasanın 17. maddesi, mirasa mirasbırakanın ölüm günündeki hükümlerin uygulanacağını hükme bağlamıştır. Miras bırakanı kasten ve hukuka aykırı olarak öldüren veya öldürmeye teşebbüs edenler mirasçı olamazlar. (743 S.MK. m.520/2) / (4721 S. TMK. 578) Mahkemece ceza dosyasının sonucu beklenip, deliller değerlendirilip sonucu uyarınca karar verilmesi gerekir. Açıklanan husus üzerinde durulmadan yazılı şekilde isteğin reddedilmesi usul ve yasaya aykırıdır…”
ESKİŞEHİR AVUKAT CANSU ÖNÇLER UYANIK
